چکیده: (1971 مشاهده)
شکست نسبی روشهای کمی در علوم انسانی و اجتماعی، زمینه را برای گسترش روشهای کیفی آماده کردهاست. عدد، شمارش، اندازهگیری و سنجش در رابطه با رفتارها و گرایشهای انسانی، نتوانستند واقعیت او را بهخوبی بازنمایی کنند. نگاه کیفی، نگاه متّکیبر تعیین شاخصها، ارزیابی رفتارها و طبقهبندی گرایشها است. بههمیندلیل از نگاه استقرایی بهرهمند شدهاست. اگر نگاه قیاسی را یک نگاه کلان، ثابت، تاریخمند و تعمیمی بدانیم، نگاه استقرایی ویژگی موقعیتی، جزئی، غیرتعمیمی، غیرتاریخمند و سیال دارد. این ویژگی اگرچه منطق ثابت پیروی از یک نظریه یا یک رویکرد را بهچالش کشیده و ثبات لازم برای تثبیت یک نگاه علمی را دچار نوسان کردهاست، اما زمینه را برای بروز و ظهور نظریههای گوناگون مرتبط با موقعیتها و شرایط خاص هر منطقه و فرهنگ فراهم کرده که خود میتواند در ظهور نوعی از استقلال فکری، هویتی و فرهنگی تأثیرگذار باشد. یکی از روشهای مهم کیفی که تحولی اساسی در فهم جهان متن بهوجود آورده، تحلیل گفتمان است. تحلیل گفتمان، روشی است که علاوهبر متن به فرامتن و زمینۀ خلق متن نیز توجه اساسی دارد، موضوعی که در هیچیک از روشهای کیفی بهایناندازه موردتوجه نبودهاست. بیشتر یا تقریباً همۀ کتابهایی که درمورد تحلیل گفتمان ترجمه شدهاند، بیانگر رویکردهای نظری و نهچندان روشن این روش کیفی است. بهعبارتدیگر، روشی مشخص و قابلپیروی همانند روشهای کمی نداشتهاند. این معضل روشی، زمینه را برای برداشتهای گوناگون در تحلیل گفتمان بهوجود آورده و تَشتُّت فراوانی را در این رابطه ایجاد کردهاست. کتاب راهنمای عملی تحلیل گفتوگو، گفتمان و سند نوشتۀ تیم رَپلی با ترجمۀ عبدالله بیچرانلو، در تلاش است که یک روش عملی و کاربردی را در این رابطه ارائه کند که بتوان آن را در سه حوزۀ مرتبطِ گفتوگو، گفتمان و سند بهکار گرفت. بهدلیل اهمیت این رویکرد روشی و نگاه کاربردی به آن، در اینجا به معرفی و نقد کتاب یادشده میپردازیم. البته نقد یک کتاب بهمعنای کاستن از ارج و اهمیت آن نیست، بلکه زمینۀ لازم را برای رشد بهتر علمی و عملی ـکه در گسترش و غنیسازی دانش اهمیت بهسزایی داردـ مهیا میکند.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى دریافت: 1396/11/23 | پذیرش: 1396/11/23 | انتشار: 1396/11/23